મધ્યપ્રદેશ સરકારે પાકના અવશેષોને બાળવાથી રોકવા માટે એક નવો નિયમ લાવી છે. આ અંતર્ગત પાકના અવશેષો બાળનારા ખેડૂતો સામે દંડ વસૂલવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
જો ખેડૂતો પાકના અવશેષો બાળે છે, તો તેમને 2500 થી 15,000 રૂપિયાનો દંડ ચૂકવવો પડી શકે છે. નવા નિયમ અંગે માહિતી આપતાં સરકાર વતી એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે પાકના અવશેષોને બાળવાથી માત્ર પ્રદૂષણ જ નહીં
પરંતુ ઉપજ પર પણ અસર થાય છે. સાથે જ જૈવવિવિધતાને પણ અસર થાય છે. આથી સરકાર પાકના અવશેષોને બાળવાનું બંધ કરવા માંગે છે.
કૃષિ વિભાગના નાયબ નિયામક બીએલ બિલૈયાએ જણાવ્યું હતું કે ખેડૂતો ઘઉંની કાપણી માટે કમ્બાઈન હાર્વેસ્ટરનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. તે ઉપરથી ઘઉંની લણણી કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, પાકના અવશેષો ખેતરમાં રહે છે, જે બાદમાં ખેડૂતો દ્વારા બાળી નાખવામાં આવે છે.
આ માત્ર પ્રદૂષણનું કારણ નથી, જે ખેતરમાં અવશેષો બાળવામાં આવે છે, જ્યારે આગામી પાકનું વાવેતર કરવામાં આવે ત્યારે ઉત્પાદકતામાં પણ ઘટાડો થાય છે. જૈવવિવિધતાને પણ અસર થાય છે. આવા ઘણા જીવો છે જે ખેતરની ખાતર શક્તિમાં વધારો કરે છે. પરંતુ અવશેષોને બાળી નાખવાથી દરેક વસ્તુને અસર થાય છે.
તેમણે કહ્યું કે પાકના અવશેષો બાળવા દરમિયાન સપાટીનું તાપમાન 60-65 ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી પહોંચે છે, જેના કારણે જમીનના મદદરૂપ જીવો મરી જાય છે. તેમણે કહ્યું કે જો ખેડૂતો પાકના અવશેષોનું યોગ્ય સંચાલન કરશે તો તેઓ ખાતર બનશે અને ખેતરની ખાતર શક્તિમાં વધારો થશે. ખેડૂતોને જાગૃત કરવાનું કામ પણ કરવામાં આવી રહ્યું છે જેથી તેઓ પોતે આ કામ કરવાનું બંધ કરે.
ખેડૂતો પાકના અવશેષોમાંથી કમાણી કરી શકે છે
બીએલ બિલૈયાએ કહ્યું કે પર્યાવરણ મંત્રાલય દ્વારા જારી કરાયેલા નોટિફિકેશન મુજબ 2 એકર વિસ્તારમાં પાકના અવશેષો બાળવા પર 2500 રૂપિયાના દંડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. 5 એકર માટે 5000 અને 5 એકરથી વધુ માટે 15,000 રૂપિયા જણાવવામાં આવ્યું છે.
તેમણે ખેડૂતોને ઘઉંની લણણી પછી બચેલા અવશેષોને બાળવાનું ટાળવા અપીલ કરી હતી. રોટાવેટર અથવા અન્ય ખેતીના સાધનો વડે ખેડાણ કરતી વખતે તેને જમીનમાં ભેળવી દો. થોડા દિવસો પછી તે ખાતરમાં પરિવર્તિત થઈ જશે અને આવનારા ખરીફ પાક માટે પણ ખૂબ ફાયદાકારક સાબિત થશે.
ખેડૂતો પણ આમાંથી કમાણી કરી શકે છે. તેમણે કહ્યું કે ખેડૂતો ઘઉંના સાંઠામાંથી સ્ટ્રો બનાવી શકે છે. કમ્બાઈન દ્વારા પાક લેવાના કારણે સ્ટ્રોની અછત છે. પશુધન તેને ચારા માટે ખરીદશે. જો તેઓ ઈચ્છે તો દાંડીનું સીધું વેચાણ પણ કરી શકે છે. તેની સારી કિંમત મળી રહી છે. ખેડૂતો આમાંથી કમાણી પણ કરી શકશે અને પ્રદૂષણની સાથે જૈવવિવિધતાને પણ અસર થશે નહીં.
