સમરાંગણ સૂત્રધારના જણાવ્યા મુજબ, ‘વાસ્તુ-માન્ય મકાનમાં રહેવું એ મનુષ્ય માટે તમામ સુખ, સમૃદ્ધિ, સદ્ભાવના અને સંતાનો પ્રદાન કરે છે. વાસ્તુ નિયમો અનુસાર, આ બ્રહ્માંડ પાંચ તત્વોથી બનેલું છે – આકાશ, પૃથ્વી, પાણી, વાયુ અને અગ્નિ. જો કે તેઓ બધા સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ ધરાવે છે, પરંતુ જ્યારે તેઓ ભેગા થાય છે, ત્યારે તેમની સામૂહિક ઊર્જાની અસર ફાયદાકારક છે.
આકાશ :- આકાશ તત્વનો અધિપતિ ગ્રહ ગુરુ છે અને દેવતા બ્રહ્મા છે. આ તત્વ વ્યક્તિને સાંભળવાની શક્તિ પ્રદાન કરે છે. મકાન અને બ્રહ્મસ્થાનનો ઉત્તર-પૂર્વ કોણ આકાશના તત્વ દ્વારા સંચાલિત છે, તેથી આ વિસ્તારને સ્વચ્છ, ખુલ્લો અને પ્રકાશ રાખો જેથી કરીને આ વિસ્તારમાંથી આવતી લાભકારી સત્વ શક્તિઓ અવિરતપણે મકાનમાં પ્રવેશી શકે.
પૃથ્વી :- પૃથ્વી એક એવો આધાર છે કે જેના પર અન્ય ત્રણ તત્વો જળ, અગ્નિ અને વાયુ સક્રિય છે. માનવીને ધરતીમાંથી સૂંઘવાની ક્ષમતા મળે છે. ઘરના દક્ષિણ-પશ્ચિમ (દક્ષિણ-પશ્ચિમ) વિસ્તાર પર પૃથ્વી તત્વનું વર્ચસ્વ હોવાને કારણે આ સ્થાન પર ભારે બાંધકામ શુભ રહે છે. આ દિશામાં બેડરૂમ રાખવું ફાયદાકારક છે. કોઈપણ રીતે, પૃથ્વીની લાક્ષણિક ગુણવત્તા સહનશીલતા છે, તેથી જો અહીં દિવાલો પ્રમાણમાં જાડી અને ભારે હોય, તો તે સુખદ પરિણામો આપે છે.
જળ :- ઘરની ઉત્તર અને ઉત્તર-પૂર્વ દિશા જળ તત્વ સાથે સંબંધિત છે. હેન્ડપંપ, ભૂગર્ભ પાણીની ટાંકી, અરીસો અથવા પારદર્શક કાચ પાણીના તત્વનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.વરસાદીના પાણી અને અન્ય સ્વચ્છ પાણીનો પ્રવાહ ઉત્તર-પૂર્વમાં હોવો જોઈએ. બાથરૂમ માટે પૂર્વ દિશા સારી માનવામાં આવે છે અને ઉત્તર-પશ્ચિમ દિશા સેપ્ટિક ટાંકી માટે ફાયદાકારક છે. નબળા પાણીના તત્વને કારણે પરિવારમાં મતભેદ થવાની સંભાવના છે.
અગ્નિ :- સૂર્ય અને મંગળ અગ્નિ પ્રબળ ગ્રહો હોવાથી અગ્નિ તત્વના સ્વામી માનવામાં આવે છે. અગ્નિ તત્વ ઇમારતના દક્ષિણ-પૂર્વ કોણ (અગ્ન્યા)માં પ્રબળ છે. તેથી, બિલ્ડિંગમાં આગને લગતા તમામ કામ – રસોડું, વીજળી મીટર વગેરે ફક્ત અગ્નિ ખૂણામાં જ ઇન્સ્ટોલ કરવું જોઈએ. બિલ્ડિંગમાં અગ્નિ તત્વના સંતુલનને કારણે, નાણાકીય સુરક્ષાની લાગણી રહે છે.
વાયુ :- મકાનની ઉત્તર-પશ્ચિમ (પશ્ચિમ) દિશામાં હવાના તત્વનું વર્ચસ્વ છે. વાયુ તત્વવાળી આ દિશાના સ્વામી વરુણ દેવ છે. વાસ્તુમાં આ દિશાને સંચારની દિશા પણ માનવામાં આવી છે, તેથી મકાનમાં આ તત્વ નબળું પડવાથી સામાજિક સંબંધો સારા નથી રહેતા અને માન-સન્માનમાં ઘટાડો થાય છે. સારા સ્વાસ્થ્ય અને આયુષ્ય માટે, હવાનું સેવન મકાનની પૂર્વ, ઉત્તરપૂર્વ, ઉત્તર અને પશ્ચિમ દિશામાં રાખવું જોઈએ.
